Sỏi niệu quản là gì?
Sỏi niệu quản là một dạng của sỏi hệ tiết niệu – một bệnh lý phổ biến ảnh hưởng nhiều nhất tới hệ thống bài xuất đường tiết niệu của con người. Đây là một tình trạng mà sự có mặt của một tinh thể sỏi (có thể là sỏi trên thận rơi xuống hoặc sỏi hình thành tại niệu quản) gây tắc nghẽn trong niệu quản. Với sự cản trở này, bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc đi tiểu và cảm thấy đau đớn. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị sỏi niệu quản.
Sỏi niệu quản là tất cả những trường hợp sỏi tiết niệu nằm ở vị trí từ khúc nối niệu quản bể thận tới chỗ đổ niệu quản – bàng quang.
Nguyên nhân hình thành sỏi niệu quản
Sỏi niệu quản bao gồm sỏi hình thành tại niệu quản và sỏi từ thận di chuyển xuống niệu quản, nó có thể được hình thành do nhiều nguyên nhân khác nhau. Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là sự cân bằng chất lỏng và muối trong cơ thể bị mất cân đối. Khi nồng độ muối và các chất khác trong niệu quản không cân bằng, các tinh thể có thể hình thành và dần dần tạo thành sỏi.
Ngoài ra, những yếu tố sau cũng có thể góp phần vào việc hình thành sỏi niệu quản:
- Di truyền: Có một yếu tố di truyền trong việc mắc sỏi niệu quản, nghĩa là nếu người thân trong gia đình bạn đã từng mắc bệnh này, khả năng bạn cũng sẽ mắc bệnh tương tự sẽ cao hơn. Chính xác hơn thì chỉ có một số dạng sỏi đặc biệt có liên quan tới di truyền, ngoài ra sỏi tiết niệu có mang tính gia đình.
- Thói quen ăn uống: Tiêu thụ quá nhiều thức uống có chứa oxalat, chất xơ thực phẩm không đủ hoặc một lượng nước không đủ có thể làm tăng nguy cơ sỏi niệu quản.
- Yếu tố môi trường: Nhiệt độ và độ ẩm của môi trường cũng có thể ảnh hưởng đến hình thành sỏi niệu quản. Khi cơ thể thiếu nước, nước trong niệu quản sẽ giảm, làm cho sỏi dễ hình thành.
- Yếu tố giải phẫu: Một số bất thường giải phẫu hệ tiết niệu như: hẹp niệu quản, hẹp khúc nối niệu quản bể thận, thận niệu quản đôi… làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản, sỏi hệ tiết niệu.
- Thói quen sinh hoạt: Thói quen sinh hoạt ít vận động, lười uống nước, hay ăn đồ ăn nhanh… cũng làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản, sỏi hệ tiết niệu
- Bệnh lý: Một số bệnh lý liên quan tới rối loạn chuyển hoá như: Bệnh lý tuyến cận giáp, bệnh gút… và một số bệnh lý liên quan tới vận động: như bệnh nhân bị tai biến mạch não, bệnh nhân bị chấn thương… hạn chế vận động cũng làm tăng nguy cơ hình thành sỏi hệ tiết niệu.
Triệu chứng của sỏi niệu quản
Triệu chứng của sỏi niệu quản có thể khác nhau tùy thuộc vào kích thước và vị trí của sỏi. Tuy nhiên, 80 % sỏi niệu quản sẽ có biểu hiện của cơn đau quặn thận. Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp:
Cơn đau quặn thận là một triệu chứng rất hay gặp của sỏi niệu quản
- Đau vùng thắt lưng và bụng dưới: Đau thắt lưng và bụng dưới là một trong những triệu chứng chính của sỏi niệu quản. Đau có thể lan từ vùng thắt lưng xuống phía dưới vùng bụng và thậm chí lan ra đùi. Đau có thể kéo dài và trở nên nghiêm trọng khi sỏi di chuyển trong niệu quản.
- Buồn nôn và nôn mửa: Nếu sỏi niệu quản gây tắc nghẽn hoặc gây kích thích mạnh cho niệu quản, đồng thời có thể kích thích hệ tiêu hoá, bệnh nhân có thể trải qua cảm giác buồn nôn và có thể nôn mửa.
- Tiểu buốt và tiểu có máu: Sỏi niệu quản có thể làm tổn thương niệu quản và gây ra viêm nhiễm, dẫn đến tiểu buốt và tiểu có máu. Bạn có thể cảm thấy đau và có cảm giác nứt nẻ trong quá trình tiểu.
- Tiểu không hoàn toàn: Sỏi niệu quản có thể gây cản trở trong quá trình tiểu, làm cho bạn cảm thấy tiểu không hoàn toàn sau khi đi vệ sinh. Bạn có thể cảm thấy còn đau và có cảm giác tiểu không được thoải mái.
- Thay đổi màu sắc và mùi của tiểu: Sỏi niệu quản có thể gây ra sự thay đổi về màu sắc và mùi của tiểu.
Phương pháp điều trị sỏi niệu quản
Phương pháp điều trị sỏi niệu quản sẽ phụ thuộc vào kích thước và vị trí của sỏi, điều kiện trang thiết bị của cơ sở y tế, trình độ phẫu thuật viên, cũng như triệu chứng, tình trạng lâm sàng mà bệnh nhân gặp phải. Dưới đây là một số phương pháp điều trị thường được sử dụng:
- Điều trị nội khoa tích cực tống sỏi: Được chỉ định với những trường hợp sỏi niệu quản nhỏ (thường là dưới 7mm) và chưa gây biến chứng. Người bệnh sẽ được bác sĩ điều trị bằng cách:
– Uống nhiều nước: Uống đủ nước trong ngày là một trong những phương pháp đơn giản và hiệu quả nhất để điều trị và ngăn ngừa sỏi niệu quản. Nước sẽ giúp làm tan chất cặn trong niệu quản và giúp lưu thông một cách tự nhiên. Lượng nước khuyến cáo là 0,4 lít / 10kg thể trọng cơ thể. Ví dụ một người 50Kg sẽ cần uống khoảng 2 lít nước / ngày, để giúp tăng cường bài niệu, tống xuất sỏi ra ngoài.
– Thuốc giãn cơ và giảm đau: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc giãn cơ và giảm đau để giảm triệu chứng đau và giúp sỏi di chuyển qua niệu quản một cách dễ dàng hơn. Thuốc giãn cơ và thuốc chẹn alpha (alpha-blocker) thường được sử dụng trong quá trình này.
– Tăng cường vận động: Một số động tác như tập nhảy dây, chạy nâng cao đùi, chơi bóng… sẽ hỗ trợ giúp sỏi di chuyển tốt hơn. - Điều trị ngoại khoa: Được chỉ định với những trường hợp sỏi niệu quản lớn, những trường hợp sỏi niệu quản thất bại với điều trị nội khoa hoặc những trường hợp sỏi niệu quản có biến chứng.
– Tán sỏi ngoài cơ thể: là phương pháp không xâm lấn được sử dụng để phá vỡ sỏi thành các mảnh nhỏ hơn, giúp dễ dàng loại bỏ qua đường tiểu. Bác sĩ sẽ sử dụng một loại máy phát ra sóng xung kích để phá vỡ sỏi và tống xuất sỏi ra ngoài theo đường tiểu.
– Nội soi tán sỏi niệu quản: Phương pháp nội soi tán sỏi niệu quản là một phương pháp hiện đại trong điều trị sỏi niệu quản, đây là phương pháp điều trị sỏi đi theo đường tự nhiên (đưa máy đi theo đường tiểu) để tiếp cận sỏi, phá vỡ sỏi, tái lập lưu thông bể thận – niệu quản – bàng quang. Đây cũng là phương pháp điều trị ngoại khoa sỏi niệu quản phổ biến nhất.
– Nội soi sau phúc mạc lấy sỏi: Đây là phương pháp mà bác sĩ sẽ sử dụng dụng cụ phẫu thuật nội soi, thông qua 3 lỗ trocar nhỏ, bác sĩ sẽ phẫu tích và lấy ra nguyên vẹn viên sỏi.
– Nội soi tán sỏi bằng ống mềm: Với những viên sỏi niệu quản đoạn cao, bác sĩ có thể sử dụng ống soi mềm để thực hiện tán sạch sỏi thông qua đường tự nhiên, mang lại hiệu qủa cao, sức khoẻ cho người bệnh.
– Mổ mở lấy sỏi: Đây là phương pháp cổ xưa, hiện nay rất ít cơ sở còn thực hiện mổ mở lấy sỏi niệu quản, nó được xem như là phương án sau cùng, khi mà các phương pháp khác không thực hiện được. - Điều trị bổ trợ: Ngoài các phương pháp trên, có thể áp dụng một số liệu pháp bổ trợ để giúp điều trị sỏi niệu quản. Điều này bao gồm sử dụng các thuốc y học cổ truyền, hỗ trợ bài niệu, thay đổi chế độ ăn uống, giảm tiêu thụ muối, oxalat, và thực hiện các phương pháp giảm căng thẳng như yoga hoặc kỹ thuật thở.
Xem thêm:
Cách ngăn ngừa, dự phòng sỏi niệu quản
Một số biện pháp ngăn ngừa sỏi niệu quản có thể được áp dụng để giảm nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:
- Uống đủ nước: Uống đủ lượng nước hàng ngày để giữ cho niệu quản luôn được lưu thông và tránh sự tập trung chất cặn.
- Thay đổi chế độ ăn uống: Hạn chế tiêu thụ muối, oxalat, caffein và thức uống có gas, đồng thời tăng cường lượng chất xơ trong chế độ ăn uống.
- Kiểm soát cân nặng: Duy trì cân nặng lành mạnh thông qua chế độ ăn uống cân đối và vận động thường xuyên.
- Hạn chế tác động môi trường: Tránh tiếp xúc quá nhiều trong môi trường nóng ẩm thường xuyên.
Xem thêm:
Dự phòng sỏi thận, chế độ ăn uống, sinh hoạt cho bệnh nhân sỏi thận
Để dự phòng sỏi thận, sỏi niệu quản hiệu quả, việc cần thiết sau khi lấy sạch sỏi đó là phân tích thành phần sỏi để biết được chính xác thành phần hoá học sỏi, từ đó có phương pháp dự phòng và điều trị thứ cấp một cách hiệu quả nhất.
